İşletmelerde İnsan Kaynaklarının Rolü
Global ekonominin ve sürekli yenilenen teknoloji çağında olmanın getirdiği “rekabetçi piyasa” anlayışına sahip organizasyonlarda, insan kaynaklarının nasıl yönetildiği oldukça önemlidir. İnsan kaynakları yönetminde, işletmelerin visyon ve misyonuna uygun fikirler üretebilmek kolay olsa da sonuç alınması için yapılacak hareketlerin planlaması oldukça zordur. Günümüzde, var olan bu rekabetçi piyasada “yetenek” dediğimiz olgu için bir savaş ortamı yaratılmıştır. Doğru yeteneği araştırmak, bulmak, onu elde tutup, geliştirip, ondan faydalanmak doğru adımlarla başarılmalıdır. Böylece ayakta durabilecek organizma yaratılır. Bahsedilen bu süreç, insan kaynaklarının doğru stratejileri ve bakış açısıyla mümkün olabilmektedir.
İnsan kaynaklarının fonksiyonları ve görev alanları her dönemde elbette günümüzdeki kadar geniş bir alana sahip değildi. Sanayileşme ya da endüstri devrimi ile ekonomik, toplumsal ve siyasal gibi bir çok alanda köklü değişiklikler olmuştur. Bu dönemlerde, hızla artan fabrika sayıları, hızlı artış gösteren çalışan sayısı, çalışma saatleri ve çalışma koşulları gibi durumlar iş hayatında bir sorun olmaya başlamıştır. Buna bağlı olarak, işçilerin haklarını korumasına yönelik bir kısım talepler ortaya çıkmıştır. O dönemde çalışan sağlığına, haklarına ve çalışma şartlarının iyileştirilmesine yönelik iyileştirmeler yapılmış ve , dönemdeki işverenlerin ve akademisyenlerin daha stratejik düşünmelerine kapı açmıştır. Bu bağlamda 1878 yılında kadınların ve çocukların çalışma saatlerini düzenleyen yasa hayata geçirilmiştir (Ahammad, 2017). Endüstri devrimi döneminde İKY ile ilgili bir diğer gelişme ise organizasyonlarda çalışanlarla ilgili personellerin işe alınması, özlük ile ilgili bilgilerin kayıt altına alınması ve ücretlerin ödenmesi gibi rutin işleri yerine getiren ayrı bir birimin kurulmasıdır (Sayılır, 2005). İKY’ye yönelik bu gelişmelere bağlı olarak, dönemde çalışanların eğitilmesi yönünde ilk örnekler de görülmeye başlanmıştır. İnsan kaynaklarının işe alım, yerleştirme, özlük dosyalarının oluşturulması gibi mikro düzeyde başlayan görev tanımı, zamanla birleşme ve satın alma gibi daha makro düzeyde kararlara katkı sağlayacak şekilde evrilmiştir. İKY alanının tarihsel çizgisinin ilk basamakları olan bu başlangıç adımları, bizi günümüzdeki “İnsan Kaynakları Yönetimi” anlayışına ulaşmamıza olanak sağlamıştır.
İnsan ihtiyaçları ve insana hizmet konularını ele aldığımızda bu olguların değişen dünya anlayışı, ekonomi, yaşam şartlarına bağlı olarak sürekli değişkenlik gösterdiğini söylebilmemiz mümkündür. Aktif olarak değişiklik gösteren durumlar sürekli bir innovasyon ve yaratıcılık anlayışına ihtiyaç duyar. Bunlara bağlı olarak işletmelerin çeşitliliğini ve dönüşümünü ele aldığımızda bu sirkülasyona ayak uydurmak iyi bir şirket içi analizi gerektirir. Bu analizle bazen stratejik seçimler yapılabilmesi gerekmektedir. Örneğin bir teknoloji firması, hızla değişen teknoloji pazarında rekabet edebilmek için sürekli yenilik yapması gerektiğinin farkındadır. Buna bağlı olarak, şirketin iç yapısını, yenilik gerekliliğine uyum sağlayacak şekilde düzenleyebilir. Düzenlenecek yapı, araştırma ve geliştirme faaliyetlerine öncelik verilmesi, yaratıcı fikirlerin teşvik edilmesi ve esnek proje yönetim süreçlerinin uygulanması gibi değişiklikleri içerebilir. Düzenlenecek organizasyonlarda insan kaynakları tüm bu süreçte aktif rol oynar. Değişime yönelik verilen kararların doğru zamanı, bu değişime hizmet edecek insanların seçimi ve doğru konumlandırılması gibi faaliyetler insan kaynakları yöneticisinin görevidir.
Organizasyonlarda insan gücüne, yaratıcılığa ait her oluşumda “insan” en temel yapı taşıdır. İşletmelerde doğru insan seçimi, seçilen ve var olan şirket oluşumundaki insanların doğru konumlandırılması, şirket geleceği için olan önemi yadsınamaz. İnsan kaynaklarının bu aşamadaki etkin rolü ve doğru adımları şirket gereksinimine katkı sağlar. Oluşan pozisyona uygun aday arayışını yönetmek; çeşitli mülakat aşamaları, aday arama yolu, seçilen aday değerlendirmeleri ve buna benzer adımları içerir. Bu aşamada, en az maliyetle doğru adaya ulaşmak hedeflenir. Bu adımların insan kaynakları planlaması sayesinde başarı ile yönetilmesi, şirket sermayesine ve şirket içi dönüşüme katkı sağlar.
Şirketlerin bu rekabetçi piyasada dünyaya farklı bakacak doğru gözleri doğru bir şekilde avlamasıyla, şirketi gelecek döneme taşıyacak olan yeteneklere ulaşması, organizasyonlar için en faydalı durumdur. Bir şirketin değerini o şirkette çalışan insanlar belirler ancak, doğru insan seçimi bu anlayış için günümüzde tek başına yeterli değildir. Şirket çalışanlarının performanslarının doğru ve uygun olarak, şirketin vizyonuna yardımcı olabilecek doneleri oluşturmasında insan kaynakları önemli rol oynar. Aslında burada “insan sermayesi” kavramı ile karşı karşıya kalmaktayız. Çalışanların bireysel becerileri ve performansları önemlidir. Ancak, bu becerilerden şirketin yararına katkı sağlayacak şekilde faydalanmak en iyi yatırımdır. Bu aşamada insan kaynakları birimi uygulamalarıyla son derece etkili sonuçlar verebilmektedir. İnsanı ve insan kaynaklarını bir sermaye olarak görmek, şirketin avantaj sağlayacağı bir noktadır. İnsan kaynaklarının gereken destek ve bu birime adımlarını uygulama olanağı sağlamak, şirketin büyürken kodroyu canlı tutması için oldukça önemlidir. Bu aşamada şirket, vizyonu için neler istediğini insan kaynakları biriminde çalışanlara açık ve net bir şekilde anlatmalıdır. Ortak değerlerin ve vizyonun sürekli anlatımı şirket dinamiğini korumanın anahtarı olacaktır. Değişen şirket anlayışı, farklılaşan hedefler bildirilmediğinde, insan kaynakları yönetiminin etkili sonuçlar vermesi beklenemez.
İnsan kaynaklarının önemli bir diğer fonksiyonlarından biri olan performans yönetimidir. İnsan kaynakları, performans yönetiminde, çalışanlarının sürekli gelişimine ve yenilikçi düşüncenin teşvik edilmesine odaklanır. Çalışanların gelişimi için gerekli görülen eğitimlerin planlamasını ve organize edilmesini insan kaynakları yönetir. Geliştirilecek çalışan performansları kadar, halihazırda işleyen performans durumları da göz ardı edilmemelidir. Fayda sağlamayan ve işleyişi aksatan çalışan performansları da insan kaynakları yöneticisi tarafından değerlendirilmeli ve gerekli adımların atılması sağlanmalıdır.
İşletmelerde insan kaynaklarının en kritik hizmet alanlarında biri de çalışan ilişkileri yönetimidir. Güçlü iç ilişkileri oluşturmak ve bu ilişkiyi korumak işletmelerin uzun vadeli başarısı için yadsınamaz. Çalışan içi ve çalışan-işveren ilişkilerinde yanaşan anlaşmazlıkları hafifletmek, yaşanan sorunlara çözümler üretmek ve iş ortamında güvenli bağları oluşturmak insan kaynakları yöneticisinin yakından ilgilendiği bir konudur. Sıkça gündeme gelen maaş ve ücret konularında çalışan ve işveren arasında sağlıklı bir iletişim ortamı sağlamak, çalışan motivasyonu için de gerekli bir olgudur. Çalışan ilişkileri yönetiminde insan kaynakları biriminin odaklandığı konu sadece işçi-işveren sorunları değil, çalışanların iş-yaşam dengesini kurmada, açık diyoloğa teşvik etmede, şirket kültürünü tanıtma ve oryantasyon aşamalarında da etkin uygulamalar sürdürülmektedir.
İşletmelerde şirket için yönetim konuları dışında insan kaynakları birimi, maaş ve bordrolama alanında da görev almaktadır. Çalışanlar için en kritik konulardan olan maaş hesaplamaları, değişen vergi dilimleri, yeni çıkan yasalar, insan kaynakları birimince takip edilmeli ve sürekli güncel olunmalıdır. İşletmelerde zam dönemlerinde, doğru maaş arttırımları çalışan güveni ve motivasyonu için uygulanacak stratejiler üzerine düşünülmelidir. Doğru kararlar ve uygun stratejiler ile bu olguları korumak için doğru bir süreç yönetimi gerçekleştirilmelidir.
Günümüz rekabetçi piyasası göz önüne alındığında, değişen beceri beklentileri, işgücünün çeşitlenmesi, yaratıcılık ve üretkenlikte yaşanan krizler insan kaynaklarını şirketlerin ayrılmaz bir parçası haline getirmiştir. İnsan kaynaklarının etkin yönetimine ihtiyaç duyulan piyasada, çalışan bağlılığı, şirket kültürünün korunması ve sürdürülebilir üretkenliğin devamlılığı şirketlerin ana odak noktasıdır. İyi yönetilen ve görev alanı için imkan sunulan insan kaynakları yönetiminin getirdiği başarılardan yararlanmak şirketler için değerli ve değer kazanmaya devam edecek fırsatlardandır.
İnsan Kaynakları
Şule KÖŞE
Kaynakça
Süleyman Demirel Üniversitesi İnsan Kaynakları Yönetimi Dergisi, Yıl: 2022, Cilt: 1, Sayı: 1, 53-72. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2805635,
https://www.aktifis.com/insan-kaynaklari-yonetiminin-basarili-isletme-yonetimindeki-rolu
